Ekonomiye virüs desteği: Hızlı ve akut önlemler alınmalı

Ekonomiye virüs desteği: Hızlı ve akut önlemler alınmalı

20.03.2020
Yazarı Derya Yaşar

Salgın ekonomik yavaşlamaya sebep olurken, hükümetler kaynaklarını devreye soktu. “Para politikası, sadece finansal piyasalardaki ateşi söndürmeye dönük” diyen Özlem Derici Şengül, mali önlemlerin önemine işaret etti. Gittikçe kötüleşen duruma dikkat çeken Şengül’e göre Türkiye’nin sağlık harcamaları özelinde IMF fonuna başvurma ihtiyacı doğabilir.

Küresel salgın haline gelen yeni tip koronavirüste (Kovid-19) can kaybı 10 bini aştı. Virüs tespit edilen ülke sayısı 160’a yükselirken, toplam vaka sayısı 245 binin üzerinde. Salgının çıkış noktası olan Çin’de ‘ülke içi kaynaklı’ Kovid-19 tespit edilmezken, İtalya, en çok ölüm vakası yaşanan ülke haline geldi. Türkiye’de de can kayıpları başladı, vaka sayısı 350’yi aştı.

Virüs, başta sağlık sistemi olmak üzere ekonomileri de tehdit ediyor. Tüm dünya gibi Türkiye de ekonomiye yönelik olumsuz etkilerin önüne geçmek ve can suyu olmak için ‘Ekonomik İstikrar Kalkanı’ adı verilen bir dizi önlem aldı.

100 milyar liralık kaynak sağlayan paket kapsamında firmalara finansman desteği sağlanacak, kredi ödemeleri ve SGK primlerine ertelemeler geldi. Emeklilerin bayram ikramiyesinin öne çekilmesi müjdesi çıkan pakette, doğrudan işçi ve çalışanlara yönelik kolaylaştırıcı adımlar olmasa da önümüzdeki günlerde yaşanabilecek gelişmeler doğrultusunda yeni kararlar da alınabilir.

Peki alınan mali önlemler yeterli mi? İş, para politikasına mı mali tarafa mı düşüyor? Virüs salgınına ilişkin iyi ve kötü senaryolara göre ekonomik kayıplar nereye ulaşabilir? Ekonomist Özlem Derici Şengül, bu soruları RS FM’de değerlendirdi.

‘Para politikası piyasalardaki ateşi söndürür, sorumluluk maliye tarafına düşüyor’

Koronavirüs sebebiyle global çapta karşılaşılan yavaşlama eğiliminin büyüklüğüne vurgu yapan Özlem Derici Şengül, Türkiye’nin de dünyadan alacağı etkinin negatif olduğuna dikkati çekti.

“Talep ve tüketim hızlı şekilde düşecek ve işletmeler bundan olumsuz etkilenecek” diyen Şengül’e göre burada iş, mali önlemlere düşüyor:

“Para politikasının gidebileceği yer var muhakkak ama o yer sadece finansal piyasalardaki ateşi söndürmeye dönük. Bunun mali önlemlerle desteklenmesi gerekiyor. İşletmelerin -en azından bu dönemde- yaşatılabilmesi için çok hızlı ve akut önlemler alınmalı. Bu, krediler yoluyla ya da vergi indirimleri yoluyla olabilir, birtakım hibe destekleri de verilebilir. Dolayısıyla sadece piyasa likidite sürmeniz yetmiyor, o likiditenin doğru yere ulaşması lazım.”

‘Önümüzdeki dönemde vergi indirimleri ve aflar gibi ekstra önlemler gelebilir’

Ekonomist Özlem Derici Şengül, önümüzdeki dönemde vergi indirimleri, yapılandırmalar ya da aflar görülebileceği görüşünde.

Virüs salgının ekonomiye verdiği hasarın boyutunu şimdilik göremediğimizi ancak verilerle ortaya çıkacağını anlayan Şengül, “Örneğin şu an birçok yerde üretim faaliyeti halen devam ediyor. Mal tedarikinde veya tedarik zincirinde bir aksaklık yok. Her halükarda işletmelerin normal üretim miktarlarında, talep düşüşü kaynaklı çok önemli azalmalar olacak. Dolayısıyla borçlarını çeviremeyecek seviyeye gelebilirler. Özellikle turizm, ulaştırma, lojistik ve havacılık sektörlerinde yeniden yapılandırma ihtiyacı, kredi ödemelerinin ertelenmesi gibi mali destek ihtiyacı büyük boyutlara ulaşacaktır. Bu nedenle önümüzdeki dönemde ekstra önlemler görebiliriz” değerlendirmesini yaptı.

‘İyimser senaryo hızlı toparlanmayı, kötümser senaryo kredi daralmasını getirir’

Söz konusu önlemlerin maliyetinin genele yayılması, yükün sadece kamuya bindirilmemesi gerektiğini ifade eden Özlem Derici Şengül, önümüzdeki dönemde yaşanacak kredi hareketliliğini de değerlendirdi.

En azından bir süre yeniden yapılandırma dışında yeni kredi kullanımı -işletmelerin büyüme ve yeni yatırıma dönük- yaşanmayacağını ve kredi talebinde düşüş görüleceğini kaydeden Şengül’e göre tüketiciler de taleplerini şu aşamada erteleyecek.

Olumlu ve olumsuz iki senaryoya göre yorum yapan ekonomist Özlem Derici Şengül, salgının birkaç ayda yayılma hızının düşerek risk olmaktan çıkması durumunda ertelenmiş talebinin birdenbire artarak, ülkelerin üretim aktivitesinin hızlıca yerine gelmesini sağlayacağını söyledi; “Çok hızlı toparlanma görebiliriz” diye konuştu.

Salgının yaz aylarına sarkacağı kötümser senaryoya göre ise 2021’e sarkan bir yavaşlama görüleceğini kaydeden Şengül, bu noktada kredi daralmasının yaşanacağını ve mali desteklerin daha da genişletileceğini söyledi.

‘Virüsle mücadele eden sağlık sistemi uluslararası fonlarla desteklenmeli’

Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası’nın Kovid-19 ile mücadele eden ülkelere destek için ayırdığı mali kaynağa da değinen ekonomist Özlem Derici Şengül, Türkiye’nin de bu fona başvurma ihtimalini değerlendirdi.

Dünya genelinde şu anda bu fonlara başvuran ya da desteğe ihtiyacı olan ülkelerin var olduğunu belirten Şengül, İtalya ve bazı Avrupa ülkelerinin gitgide daha kötü hale geldiğine dikkat çekti.

İtalya’nın mevcut durumda salgınla baş edemez hale geldiğini kaydeden Özlem Derici Şengül’e göre Türkiye de IMF’den mali destek alabilir:

“İtalya’da yeterinde solunum cihazı yok, yeterli teçhizat yok. İşin uzaması demek, daha önce Çin’in sonra Avrupa’nın geçtiği süreçten Türkiye’nin de geçmesi anlamına geliyor. Bu da Türkiye’nin, sağlık harcamaları özelinde, IMF fonuna başvurma ihtiyacını doğurabilir. Bu kaynaklar çok önemli, o kanalların tıkanmaması gerekiyor.”